Preminuo Zdravko Šotra (1933–2025)

Zdravko Šotra, poznati srpski reditelj i scenarista, preminuo je 8. oktobra 2025. u Beogradu, u 92. godini života. Rođen je 1933. u selu Kozice, u opštini Stolac, u tadašnjoj Kraljevini Jugoslaviji. Diplomirao je režiju na Fakultetu dramskih umetnosti u Beogradu i više od pola veka oblikovao ukus, navike i istorijsko sećanje domaće publike.

Njegova ostvarenja — bilo premijerno prikazivana u bioskopima ili emitovana na televiziji — danas funkcionišu kao jedinstveni korpus domaće „kinematografije na malom i velikom ekranu“. Među filmovima posebno se izdvajaju Idemo dalje (1982), Igmanski marš (1983), Braća po materi (1988), Boj na Kosovu (1989), Lajanje na zvezde (1998), Zona Zamfirova (2002), Ivkova slava (2005), Gde cveta limun žut (2006) i Šešir profesora Vujića (2012). Među serijama koje su obeležile generacije gledalaca ističu se Više od igre (1976), Priče iz radionice (1981/82), Ranjeni orao (2008–2009), Greh njene majke (2009–2010), Nepobedivo srce (2011–2012) i Santa Maria della Salute (2016).

Njegove adaptacije književnih klasika postale su kultne: Zona Zamfirova (2002), koju je u bioskopima gledalo čak 1.200.000 ljudi, i Ivkova slava (2005) oživeli su Sremčeve junake — gde je Šotra u prvi plan izneo prizrensko-timočki dijalekat, dotad često gurkan u sporedne uloge u kojima likovi pričaju „nepravilno“. Šešir profesora Koste Vujića (2012) s druge strane prikazuje živote mladih ljudi koji su oblikovali nacionalnu kulturu Srbije u 19. veku.

U istoriografskoj ravni, Boj na Kosovu (1989) trajno je oblikovao popularnu predstavu o Kosovskoj bici; Igmanski marš (1983) bez ulepšavanja prikazuje stradanja partizanskih boraca pod surovim zimskim uslovima, što Šotra kasnije nastavlja i u dokumentarcu Gde cveta limun žut (2006) o srpskom povlačenju ka Krfu.

Posebno mesto zauzima serija Priče iz radionice (1981/82), nastala po motivima kratke priče beogradskog automehaničara Dragiše Krunića — otuda i njen autentični „radnički“ senzibilitet i bliskost sa zgodama i nezgodama običnih ljudi.

Šotra je ostao dosledan autorskom izrazu koji je počivao na narativnoj jasnoći, emocionalnoj toplini i poštovanju prema književnom predlošku. Bio je reditelj koji je negovao realizam i komunikaciju sa publikom, svesno izbegavajući hermetičnost i eksperiment. Njegova dela su nastavila tradiciju jugoslovenskog „porodičnog filma“, zadržavajući vezu između umetnosti i svakodnevnog života.

Zdravko Šotra ostaje upamćen kao nenametljiv reditelj velikog dometa — autor koji je spajao književnost, istoriju i svakodnevni govor naroda u prepoznatljivu, kultnu filmsko-televizijsku celinu domaće kulture. Njegov opus ostaje živo svedočanstvo o vremenu, jeziku i duhu jednog naroda.